سناریوهای آینده عملیات نظامی روسیه در کورسوی مبهم جنگ اوکراین

در شرایطی که نیروهای روسیه بسیاری از مناطق شرقی و جنوبی اوکراین را تصرف کرده‌اند اما تحولات میدانی چند هفته‌ای است که در حالت رکود به سر می‌برد و خبری از پیروزی‌های چشمگیر از سوی نیروهای روسی و اوکراینی نیست. به همین منظور، مقامات غربی و کارشناسان نمی‌توانند با قاطعیت درباره آینده جنگ در اوکراین اظهارنظر کنند. با این حال سناریوهای مختلفی مطرح می‌شود که در جنگ اوکراین دخیل هستند و می‌توانند سرانجام جنگ را عوض کنند.  

سناریوی اول، که بسیاری از صاحب نظران بر روی آن اتفاق نظر دارند این است که روسیه از همان ابتدای جنگ هدفش این بود که مناطق شرقی و جنوب اوکراین را به طور کامل تصرف کرده و با استقلال این مناطق و الحاق آنها به خاک روسیه، جنگ را مختومه اعلام خواهد کرد. بنابراین، روسها تاکنون در این زمینه موفق بوده‌اند و اظهارات مقامات دونتسک و لوهانسک هم حاکی از این است که به زودی با برگزاری همه پرسی این مناطق بخشی از خاک روسیه خواهند شد. هر چند پس از عقب نشینی نیروهای روس از شمال کی‌یف و تمرکز بر مناطق شرقی، این سناریو بیش از پیش تقویت شد و برخی امیدها را نسبت به کوتاه بودن جنگ ایجاد کرد اما کماکان آینده این جنگ مبهم است.    

اگرچه روسها تاکنون اظهارنظری در این باره محدود شدن دامنه عملیات نظامی به مناطق شرقی و جنوبی اوکراین نکرده‌اند اما این موضوع از زمان الحاق شبه جزیره کریمه در دستور کار مقامات مسکو بوده است. علی‌رغم اینکه روسیه با حفظ مناطق شرقی و جنوبی و قطع دسترسی اوکراین به سواحل دریای سیاه و اتصال ارتباط زمینی با شبه جزیره کریمه توانسته یک پیروزی قطعی را برای خود رقم بزند، اما از آنجا که کرملین چند روز پیش از آغاز عملیات، طی قانونی این مناطق را به رسمیت شناخته بود بنابراین به نظر نمی‌رسد که عملیات روسها تنها به مناطق خودمختار اوکراین محدود شود.

ادامه جنگ تا پیروزی نهایی

سناریوی دوم، که غربیها و روسها بیشتر روی آن مانور می‌دهند، بحث ادامه جنگ تا پیروزی کامل در اوکراین است. آنگونه که از فحوای سخنان مقامات مسکو بر می‌آید، این است که هنوز عملیات اصلی شروع نشده است، بنابراین می‌توان گفت که روسیه به مناطق دیگری از اوکراین هم چشم دوخته است و احتمال زیاد در آینده شاهد پیشروی در مناطق دیگری از اوکراین هم خواهیم بود. اینکه مقامات ارشد روسیه بارها گفته‌اند در آینده، کشور اوکراین از نقشه جهان حذف خواهد شد نشان می‌دهد که همه خاک اوکراین در برنامه نظامی روسیه قرار دارد و به عبارتی، پیروزی در دونتسک و لوهانسگ دست گرمی برای ادامه پیشرویها است. مقامات اروپایی و آمریکایی هم چنین برآوردهایی دارند که جنگ برای مدت زمان طولانی ادامه خواهد داشت. حتی ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین پا را فراتر گذاشته و ادعا کرده که روسیه به دنبال اشغال کشورهای دیگری به جز اوکراین نیز هست و حمله به اوکراین تنها اول ماجراست.  

از سوی دیگر، روند تحولات میدانی هم در هفته‌های اخیر حکایت از این دارد که روسها برای عملیات بزرگی آماده می‌شوند تا به صورت برق آسا بتوانند بخشهای دیگری را تصرف کنند. روسها همواره سازمان ناتو را به توسعه به مرزهای شرقی متهم کرده و گفته‌اند که با همه توان با این اقدامات مقابله خواهند کرد، اکنون که پای در میدان اوکراین گذاشته‌اند سعی دارند تا از این فرصت برای تنبیه غربیها استفاده کرده و امنیت مرزهای خود را تا دوردست‌ها امتداد دهند.

در این میان مسائلی هم وجود دارد که سبب می‌شود تا روسها نسبت به ادامه پیشرویهای خود امیدوار باشند. یکی این است که مقامات و رسانه‌های غربی در ماههای اخیر بارها اعتراف کرده‌اند که زرادخانه‌های غربی رو به اتمام است، این تسلیحات که تا حد کمی در موازنه میدانی تاثیرگذار بوده است در صورتی که کمکهای غرب به اوکراین کاهش یابد، روسها با قدرت بیشتری می‌توانند به پیشرویهای خود ادامه دهند. از طرف دیگر، غربی‌ها هم در هفته‌های اخیر ادعا کرده‌اند که روسیه با خرید پهپادها از کشورهایی مثل ایران، قصد دارد تسلیحات خود را برای ادامه جنگ طولانی مدت ذخیره کند. هر چند روسیه تاکنون از لحاظ تسلیحاتی کمبودی نداشته است، اما جنگهای طولانی همیشه برای کشورها دردسر ساز بوده‌اند و نمی‌توان با قطعیت گفت که با کمبود تسلیحاتی و مالی در آینده روبرو نخواهند شد.

از سوی دیگر، روسیه اخیرا اعلام کرده که قصد دارد طی ماههای آنیده موشکهای اتمی خود را در خاک بلاروس مستقر کند که نشان می‌دهد مقامات مسکو پیروزیهای کنونی را جزئی می‌دانند. هنوز پنج ماه نگذشته که صدای غربیها نسبت به بحران سوخت در اروپا در پی تحریمهای نفت و گاز روسیه درآمده است و ادامه این وضعیت سبب می‌شود تا کشورهای اروپایی در روند کمکهای خود به اوکراین در آینده تجدیدنظر کنند و این فرصت خوبی برای روسها است تا مناطق جدیدی را به تصرفات خود اضافه کنند. غربیها سعی داشتند با تحریمهای گسترده، روسیه را از کسب درآمدهای انرژی منع کنند اما نتیجه عکس داد و کشورهایی هم که غرب روی آنها برای تنبیه مسکو حساب باز کرده بود با این تحریمها همراهی نکردند و عملا پروژه انزوای روسیه در جهان با شکست مواجه شد و اکنون افکار عمومی غرب هم مسکو را را که به تنهایی در برابر آمریکا و متحدانش صف آرایی کرده پیروز اصلی جنگ اوکراین می‌داند.

در کل می‌توان گفت، با توجه به موضع گیری روسها که حاکی از ادامه جنگ برای پیروزی نهایی است و همچنین تلاش اوکراین و هم پیمانان غربی آن برای آزادسازی مناطق از دست رفته و تحمیل شروط خود به مسکو، دورنمای روشنی را برای جنگ در اوکراین نمی‌توان متصور بود و همه چیز به روند تحولات نظامی و اقتصادی در آینده بستگی دارد و باید منتظر ماند و دید که وزنه به سمت کدام طرف خواهد چربید.